ΕΠΙΦΥΛΛΙΔΕΣ
Πιλάτω παρίσταται…
Του ΜΙΧΑΗΛ Γ. ΤΡΙΤΟΥ, καθηγητού Α.Π.Θ.
Κεντρικό πρόσωπο του Θείου Πάθους υπήρξε αναμφίβολα ο Πόντιος Πιλάτος. Πρόκειται για το ρωμαίο Έπαχο της Ιουδαίας (26-36 μ.Χ.), ο οποίος προέστη της δίκης του Ιησού και διέταξε τη σταύρωσή του. Σύμφωνα με την παράδοση ανήκε στην τάξη των ιππέων και προερχόταν από το Σαμνιτικό γένος των Ποντίων. Ακολούθησε πολιτική, που προκάλεσε την εχθρότητα των Ιουδαίων, επειδή πρόσβαλε το θρησκευτικό τους αίσθημα. Αναφέρεται ότι οι Σαμαρείτες έκαναν αναφορά εναντίον του στο στρατιωτικό διοικητή της Συρίας Βιτέλλιο, ύστερα από επίθεσή του εναντίον τους στο όρος Γαριζίν (36 μ.Χ.). Για όλους αυτούς τους λόγους πήρε εντολή να επιστρέψει στη Ρώμη για να δικασθεί. Σύμφωνα με μη επιβεβαιωμένη παράδοση του δ’ αι. ο Πιλάτος αυτοκτόνησε το 39 μ.Χ..
Στο διάστημα της θητείας του ως Ρωμαίου επάρχου της Ιουδαίας είχε ως έδρα την παραλιακή Καισάρεια της Παλαιστίνης. Κατά τη διάρκεια των μεγάλων ιουδαϊκών γιορτών ή όταν οι υπηρεσιακές ανάγκες το απαιτούσαν πήγαινε στα Ιεροσόλυμα για την καταστολή ή πρόληψη ταραχών. Έμενε κοντά στο ναό του Σολομώντος, στο Φρούριο Αντώνια, όπου ήταν το Δικαστικό Μέγαρο, που ονομαζόταν Πραιτώριο.
Σύμφωνα με τις διηγήσεις των Ευαγγελίων η στάση του Πιλάτου απέναντι στο Χριστό παίχθηκε στις εξής φάσεις:
1. Ο Πιλάτος στρέφεται στους Φαρισαίους και τους ρωτάει «τίνα κατηγορίαν φέρετε κατά του ανθρώπου τούτου;» (Ιωαν. ιη’, 29-30), για να πάρει την απάντηση «ει μη ήν ούτος κακοποιός, ουκ αν σοι παρεδώκαμεν αυτόν». (Ιωάν. ιη’, 30). Η ανταπάντηση του Πιλάτου ήταν «λάβετε αυτόν υμείς και κατά τον νόμον υμών κρίνατε αυτόν» (Ιωάν. ιη’, 32). Έτσι διαμορφώνονται δύο κατηγορίες εναντίον του Ιησού. Η πρώτη ότι υποκίνησε επανάσταση του λαού και η δεύτερη ότι ισχυριζόταν ότι είναι επίγειος βασιλεύς.
2. Ο Πιλάτος ρωτάει ειρωνικά το Χριστό αν είναι βασιλεύς των Ιουδαίων. Ο Ιησούς απαντά «η βασιλεία η εμή ουκ έστιν εκ του κόσμου τούτου». (Ιωάν. ιη’ 36) και «εις τούτο ελήλυθα εις τον κόσμον, ίνα μαρτυρήσω τη αληθεία» (Ιωάν. ιη’ 37). Στη συνέχεια ο Πιλάτος στρέφεται στο λαό λέγοντας «εγώ ουδεμίαν αιτίαν ευρίσκω εν αυτώ» (Ιωάν. ιη’ 39). Ο λαός, όμως, ξεσπάει σε κατηγορίες εναντίον του Ιησού.
3. Ο Πιλάτος εκμεταλλεύεται τη συνήθεια απονομής χάριτος σε Εβραίο κατάδικο κατά τη γιορτή του εβραϊκού Πάσχα για να αθωώσει τον Ιησού. Στις φυλακές υπήρχε ο γνωστός κατάδικος Βαραββάς, ο οποίος σε κάποια επανάσταση στα Ιεροσόλυμα είχε διαπράξει φόνο. Τη στιγμή κατά την οποία οι Εβραίοι είχαν συγκεντρωθεί, τους ρώτησε ο Πιλάτος. «Τι να θέλετε απολύσω υμίν; Βαραββάν ή Ιησούν τον λεγόμενον Χριστόν;» (Ματθ. κζ’, 18). Ενώ βρισκόταν στο βήμα κάποιος τον πληροφορεί για το όνειρο της γυναίκας του Κλαυδίας, η οποία παρακαλεί τον άνδρα της να φανεί ευμενής προς τον Ιησού, γιατί πολλά υπέφερε στο όνειρό της την περασμένη νύχτα εξαιτίας του. Στο ερώτημα του Πιλάτου «τίνα θέλετε από τον δύο απολύσω υμίν;» (Ματθ. κζ’, 21) ο λαός ζητεί την απόλυση του Βαραββά. Στο ερώτημα «τι ουν ποιήσω Ιησούν τον λεγόμενον Χριστόν;» (Ματθ. κζ’, 22) η απάντηση ήταν «σταυρωθήτω» (Ματθ. κζ’, 24).
4. Ο Πιλάτος, βλέποντας ότι δεν γίνεται τίποτε, πλένει τα χέρια του και λέγει στο λαό «αθώος ειμί από του αίματος του δικαίου τούτου· υμείς όψεσθε» (Ματθ. κζ’, 25), για να πάρει την απάντηση «το αίμα αυτού εφ’ ημάς και επί τα τέκνα ημών» (Ματθ. κζ’, 26).
5. Ο Πιλάτος φθάνει στην τελική απόφαση. Απέλυσε για χάρη του λαού τον Βαραββά, «τον δε Ιησού φραγγελώσας παρέδωκεν ίνα σταυρωθή» (Ματθ. κζ’, 26).
Κύρια χαρακτηριστικά γνωρίσματα του Πιλάτου ήταν η δειλία και ο καιροσκοπισμός.
Αν και είχε την απόλυτη εξουσία να αθωώσει ή να θανατώσει τον Ιησού, υποχώρησε στις κραυγές του όχλου και δεν έκανε αυτό που του επέβαλλε το χρέος. Αν και έξι φορές ομολόγησε την αθωότητα του Ιησού, η δειλία του έφθασε σε τέτοιο σημείο, ώστε να συμβουλεύεται εκείνους, τους οποίους όφειλε να διατάζει. Κάμφθηκε από τους θορύβους του όχλου και «παρέδωκεν αυτόν ίνα σταυρωθή» (Ματθ. κζ’, 26).
Δυστυχώς, όμως, οι Πιλάτοι δεν έλλειψαν ποτέ από τις ανθρώπινες κοινωνίες. Είναι όλοι εκείνοι που θυσιάζουν την αλήθεια στην καιρική σκοπιμότητα. Εκείνοι που κανονίζουν τη στάση τους σε πρόσωπα και γεγονότα όχι με τις επιταγές της συνειδήσεως, αλλά της σκοπιμότητας. Εκείνοι που λένε όχι τι είναι αντικειμενικά σωστό, αλλά ό,τι φαίνεται υποκειμενικά συμφέρον.
Τον Πιλάτο μιμούνται: οι ισχυροί της γης, που ρυθμίζουν τη ζωή και την πολιτική τους ανάλογα με τα συμφέροντά τους, γι’ αυτό ανέχονται και επιβραβεύουν την αδικία σε βάρος κρατών και λαών. Όσοι βλέπουν την αδικία και σιωπούν. Όσοι αναγνωρίζουν το δίκαιο και δεν το υποστηρίζουν. Όσοι θυσιάζουν τα πάντα για να κρατηθούν στη θέση τους. Όσοι κάνουν «στραβά μάτια» στις διάφορες παρανομίες της καθημερινής πρακτικής.
Η ανθρωπότητα σήμερα δεν έχει ανάγκη από Πιλάτους, αλλά από ανθρώπους ακέραιους και ειλικρινείς με καθαρές θέσεις και συνέπεια ζωής. Από ανθρώπους ολοκληρωμένους, που θα σηκώσουν πάνω τους το βάρος της παράλυτης σημερινής κοινωνίας, και θα αγωνισθούν για τα ανθρώπινα δικαιώματα, την κοινωνική δικαιοσύνη, την παγκόσμια ειρήνη και το σεβασμό της ανθρώπινης προσωπικότητας.
